Papież Giovanni Maria Mastai-Ferretti aka Pius IX
(16.06.1846 – 7.02.1878)
Giovanni Maria Mastai-Ferretti został wybrany na papieża 16 czerwca 1846 roku.
Obrał imię „Pius” (Pobożny) IX, a jego koronacja odbyła się 21 czerwca 1846 w Bazylice św. Piotra.
Niewątpliwie nie był on liberałem, jak twierdzili niektórzy, gdyż został mianowany kardynałem przez Grzegorza XVI, który był wyjątkowo wyczulony na wszelkie nowinkarstwo w dziedzinie wiary.
Jako papież, gdy tylko umocnił swoje wpływy w Watykanie, pokazał, że do liberalizmu mu daleko, a wszystko dlatego, że zaraz po tym, jak został papieżem, został wypędzony z Rzymu przez tych, którzy nieśli ze sobą nowe idee. To wydarzenie sprawiło, że zobaczył, z czym wiąże się wprowadzanie liberalnych idei. Wrócił do Rzymu jako twardy konserwatysta.
Już w swojej pierwszej encyklice „Qui pluribus” z 9 listopada 1846 r. jasno i wyraźnie nakreślił nieprzebytą barierę między wolnością postulowaną przez liberałów, a doktryną katolicką.
W encyklice tej potępił błędne nauki biblijne, indyferentyzm religijny, komunizm i wolność druku.
8 grudnia 1854 ogłosił konstytucję apostolską „Ineffabilis Deus”, w której uznał dogmat o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryji Panny.
Dogmat ten potwierdziła sama Matka Boża objawiając się w Lourdes w 1858 roku i przedstawiając się słowami: „Jestem Niepokalane Poczęcie”.
30 lipca 1864 roku papież wydał encyklikę „Ubi Urbaniano”, skierowaną do biskupów w Królestwie i cesarstwie rosyjskim.
Duchowieństwo polskie było wdzięczne papieżowi za tę encyklikę, gdyż była ona aktem uznania dla represjonowanych księży i pociechą dla prześladowanego społeczeństwa polskiego.
Jego pontyfikat trwał 31 lat, 7 miesięcy, 21 dni (11559 dni) i był najdłuższy po pontyfikacie świętego Piotra.
Pius IX tak pisał o liberalnych „katolikach”:
Chociaż dzieci tego świata są bardziej przebiegłe niż dzieci światłości, to ich podstępy i gwałty odnosiłyby niewątpliwie mniejsze sukcesy, gdyby wśród tych, którzy zwą się katolikami, nie było takich, co wyciągają do nich przyjazną dłoń. Tak, niestety są tacy, co sprawiają wrażenie, że pragną iść w zgodzie z naszymi wrogami i usiłują doprowadzić do przymierza między światłością a ciemnością, do układu między sprawiedliwością a ciemnością, za pomocą doktryn tzw. liberalnego katolicyzmu. (…) Są oni o wiele bardziej niebezpieczni i szkodliwi niż zadeklarowani wrogowie, (…) dlatego, że utrzymując w pewnych granicach potępione poglądy, przybierają pozory uczciwości i czystości doktryny, mamiąc nieostrożnych zwolenników porozumienia i zwodząc uczciwych ludzi, którzy sprzeciwiliby się jawnemu błędowi.
Sobór Watykański I
Jednym z najważniejszych punktów w pontyfikacie Piusa IX było zwołanie Soboru Watykańskiego I, który rozpoczął się 29 czerwca 1868 roku.
Uczestniczyło w nim niemalże 700 duchownych.
Zaproszenia na sobór, w formie zachęty do powrotu do Kościoła Katolickiego, wystosowane zostały również do kościołów wschodnich i ewangelików, ale nie zostały przyjęte.
Podczas soboru, 18 lipca 1870 roku uchwalono konstytucję „Pastor aeternus”, zawierającą dogmat o nieomylności papieża w sprawach religijnych i moralnych.
Oznacza on, że papież cieszy się darem właściwego rozumienia i wyjaśniania prawd wiary, ze względu na to, że jest następcą Świętego Piotra:
(…) za zgodą świętego Soboru nauczamy i definiujemy jako dogmat objawiony przez Boga, że Papież, gdy mówi ex cathedra – tzn. gdy sprawując urząd pasterza i nauczyciela wszystkich wiernych, swą najwyższą apostolską władzą określa zobowiązującą cały Kościół naukę w sprawach wiary i moralności – dzięki opiece Bożej przyrzeczonej mu w osobie św. Piotra Apostoła posiada tę nieomylność, jaką Boski Zbawiciel chciał wyposażyć swój Kościół w definiowaniu nauki wiary i moralności. Toteż takie definicje są niezmienne same z siebie, a nie na mocy zgody Kościoła.
Ważną uchwałą soborową była również konstytucja „Dei Filius” mówiąca o Objawieniu oraz o relacjach między wiarą i rozumem, ważnych zwłaszcza w kontekście postępującego w tym czasie rozwoju nauki.
Encyklika „Quanta cura” – O współczesnych błędach
… nie wahają się wywodzić owej błędnej, dla Kościoła katolickiego i zbawienia dusz najbardziej zgubnej nauki, którą świętej pamięci Grzegorz XVI, Nasz poprzednik, nazwał szaleństwem, to jest: „że wolność sumienia i wyznania jest prywatnym prawem każdego człowieka” …
Dlatego wszystkie i każde z osobna przewrotne zdanie i naukę, wymienione w tym liście, Naszą powagą apostolską odrzucamy i potępiamy, jak też żądamy i rozkazujemy, aby takie poglądy przez wszystkich synów Kościoła uważane były za odrzucone, napiętnowane i potępione.
Syllabus errorum
Dokument wydany przez papieża Piusa IX w 1864 roku jako dodatek do encykliki „Quanta cura”.
W dokumencie tym zostały potępione między innymi idee wolności religijnej, rozdział państwa od Kościoła, panteizm, naturalizm, racjonalizm, indyferentyzm, latitudynaryzm, socjalizm, komunizm, tajne stowarzyszenia, towarzystwa biblijne i liberalne stowarzyszenia duchownych.
Encyklika „Qui pluribus” – O racjonaliźmie
Choć bowiem wiara jest ponad rozumem, to jednak pomiędzy tymi dwoma nie może zachodzić żadna prawdziwa sprzeczność ani żadna niezgodność, jako że i wiara, i rozum biorą początek z jednego i tego samego, niezmiennego i wiecznego źródła prawdy, z Najlepszego Największego Boga, i okazują sobie nawzajem pomoc w ten sposób, że prawy rozum dowodzi, zabezpiecza i broni prawdy wiary, wiara zaś uwalnia rozum od wszelkich błędów i poznaniem rzeczy Bożych cudownie go oświeca, umacnia i wydoskonala.
